22η Ημέρα: Στο στόχαστρο οι δημόσιοι υπάλληλοι

ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ

Βαρίδια ή εύκολος στόχος;

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ

Με τα τελευταία μέτρα της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης μπαίνουν στο στόχαστρο. Δίκαια ή άδικα;

Εδώ και χρόνια, εντονότερα το τελευταίο διάστημα, η έννοια του δημοσίου υπαλλήλου στη χώρα μας είναι συνυφασμένη με την αδιαφορία, τη χαλαρότητα, τη νωθρότητα, την ανευθυνότητα, την αναποτελεσματικότητα και ενίοτε τη διαφθορά. Εάν συγκεντρώναμε μαρτυρίες συμπολιτών μας που ταλαιπωρήθηκαν από «δημόσιους λειτουργούς» για να παραλάβουν έστω και ένα απλό πιστοποιητικό, θα χρειάζονταν τόμοι ολόκληροι.

Είναι παγκοίνως αποδεκτό πως έχει διαμορφωθεί ένα δημοσιοϋπαλληλικό στερεότυπο, επικίνδυνα ίσως γενικευμένο και υπεραπλουστευμένο, για μια στρατιά μισθωτών που έχουν ένα σωρό προνόμια τα οποία δεν δικαιολογούνται από την απόδοσή τους. Φυσικά ουδείς αγνοεί πως στον αντίποδα... μεγάλος αριθμός ευσυνείδητων λειτουργών εργάζεται με φιλότιμο και επαγγελματισμό, αναπληρώνοντας την προκλητική αδράνεια και απουσία των συναδέλφων τους.

Τους τελευταίους μήνες ο δημόσιος υπάλληλος βρίσκεται στο κέντρο οδυνηρών εξελίξεων: περικοπές επιδομάτων, κατάργηση δύο μισθών, φόβος για ενδεχόμενη περαιτέρω ανατροπή ενός status quo που αποτελεί προγραμματισμό ζωής. Κυρίως όμως βρίσκεται αντιμέτωπος με την αντίληψη ότι δικαίως υφίσταται περικοπές κεκτημένων: δικαίως, επειδή είναι «βολεμένος», δικαίως, επειδή είναι αναποτελεσματικός, επειδή δεν αξιολογήθηκε ποτέ για το όποιο έργο του, επειδή όλοι κάποτε βιώσαμε τη διαφθορά και την παράνομη συνδιαλλαγή στην επαφή μας με τη διοίκηση.

Με τα τελευταία μέτρα της κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης ο δημόσιος υπάλληλος μπαίνει στο στόχαστρο. Δίκαια ή άδικα;

«Είναι γεγονός πως υπάρχουν υπάλληλοι που δεν τιμούν την ιδιότητά τους. Υπάρχουν υπάλληλοι αδιάφοροι, ακατάλληλοι, ενίοτε και διεφθαρμένοι. Ομως σε καμιά περίπτωση δεν είναι η πλειονότητα» σημειώνει ο Γρηγόρης Θεοδωράκης, πρόεδρος Ενωσης Αποφοίτων Εθνικών Σχολών Δημόσιας Διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Ο ίδιος εξηγεί γιατί οι δημόσιες υπηρεσίες δεν είναι αποτελεσματικές και φιλικές προς τον πολίτη: «Η απάντηση βρίσκεται στα χρόνια δομικά προβλήματα του ελληνικού κράτους. Ας τα δούμε συνοπτικά:

Ελλειψη συνέχειας και συντονισμού της διοίκησης. Αλλαγή κυβέρνησης, σημαίνει αλλαγές προσώπων, πολιτικών κ.λπ. Επίσης στην ελληνική πραγματικότητα έχουμε απόλυτα καθετοποιημένες πολιτικές και δεν υπάρχει καμία διάθεση επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φορέων. Είναι επιτακτική η ανάγκη για τη δημιουργία ενός επιτελικού σώματος, το οποίο θα είναι κοντά στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία, θα παράγει και θα συντονίζει τις δημόσιες πολιτικές, αποτελώντας τον εγγυητή της συνέχειας του κράτους. Πολυνομία - κακονομία - αντινομία. Οσο δεν υπάρχει ένα σταθερό και κατανοητό νομικό πλαίσιο τόσο θα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος τα διάφορα κρούσματα διαφθοράς. Γραφειοκρατία. Εδώ και χρόνια συζητούμε για απλούστευση διαδικασιών και όμως, σε σχέση με τα προηγμένα κράτη, υστερούμε σημαντικά. Οταν για να ιδρυθεί και να λειτουργήσει μία επιχείρηση απαιτούνται δεκάδες δικαιολογητικά, τότε ο μόνος που δεν φέρει ευθύνη είναι ο αρμόδιος υπάλληλος, ο οποίος όμως στα μάτια του ιδιώτη εμφανίζεται ως ένας γραφικός και άκαμπτος γραφειοκράτης. Ελλειψη κινήτρων απόδοσης και σύνδεσης αμοιβής -παραγωγικότητας, γεγονός που αποθαρρύνει τους ικανούς και εργατικούς υπαλλήλους. Ελλειψη καθηκοντολογίου και περιγραφής θέσεων εργασίας. Στο σύγχρονο ελληνικό κράτος κανείς δεν γνωρίζει ποια ακριβώς είναι τα καθήκοντα και οι απαιτήσεις της θέσης στην οποία υπηρετεί. Ολα επαφίονται στην ικανότητα ενός καλού προϊσταμένου να εμπνεύσει και το φιλότιμο του υπαλλήλου να αναλάβει μόνος του δράση».

Σύμφωνα με τον κ. Θεοδωράκη, οι παραπάνω παθογένειες έχουν τον ίδιο κοινό παρονομαστή: «Τις πελατειακές σχέσεις πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε το σύγχρονο ελληνικό κράτος».

Ο Γιάννης Αλεξάκης, στέλεχος υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σημειώνει: «Εάν θέλουμε ο "μεγάλος ασθενής" να ανανήψει, οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα. Πρέπει πια να μπει ένα τέλος στην πελατειακή παράδοση, απαιτείται ένα όραμα υλοποιήσιμο μέσω ενός μακροχρόνιου στρατηγικού και επιχειρησιακού σχεδιασμού, απαιτείται καθηκοντολόγιο στον δημόσιο τομέα για να γνωρίζουμε τι κάνει ο καθένας και γιατί, απαιτείται η ενίσχυση της αυτονομίας των υπηρεσιακών επιτελικών δομών από τον πολιτικό συγκεντρωτισμό. Και προϋπόθεση όλων αυτών είναι να πάψει η αδρανοποίηση των ικανών και εξειδικευμένων στελεχών της διοίκησης, όπως είναι οι απόφοιτοι των Εθνικών Σχολών Δημόσιας Διοίκησης και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, ειδικοί επιστήμονες, αλλά και άλλοι έμπειροι συνάδελφοι με ανοικτό πνεύμα στην αλλαγή, ώστε να λειτουργήσουν ως "φορείς της αλλαγής". Ολα αυτά είναι αυτονόητα στις δημοκρατίες δυτικού τύπου. Η επανάσταση του αυτονόητου όμως στη χώρα μας δεν έγινε ακόμη. Εως τότε, το μάρμαρο το πληρώνει ο δημόσιος υπάλληλος, αφού η ελληνική κοινωνία, μέσω των διάσπαρτων αυταρχικών συντεχνιών της, που επιζητούν, επιβάλλουν και κατορθώνουν την ικανοποίηση των συμφερόντων τους εις βάρος όλων των υπολοίπων, δεν ευθύνονται για τίποτε. Ποιος δημιούργησε λοιπόν το κράτος αυτό; Μάλλον οι δημόσιοι υπάλληλοι, αφού η ελληνική κοινωνία, ως αειπάρθενος, πράττει πάντα ορθώς».

Οσο για τα μέτρα που πήρε η κυβέρνηση με υπαγόρευση του ΔΝΤ και της Ε.Ε., σύμφωνα με τον Θεοφάνη Πάκο, καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, «είναι μεροληπτικό και με την έννοια ότι το κόστος επιρρίπτεται, άμεσα τουλάχιστον, στους εργαζομένους στον δημόσιο τομέα, αλλά όχι σε όλους τους δημοσίους υπαλλήλους. Κάποιες ομάδες εξαιρέθηκαν. Δεν χρειάζεται να πω γιατί έγιναν οι εξαιρέσεις. Δεν είναι καθόλου δευτερεύον ζήτημα όπως θέλουν να μας πείσουν μερικοί. Είναι κρίσιμο. Αποκαλύπτει μια σειρά από σημαντικές πτυχές της ποιότητας αυτής της πολιτικής. Πρώτα πρώτα αποκαλύπτει την πρόθεση της κυβέρνησης να προσεταιριστεί, δωροδοκώντας τους, τους μηχανισμούς καταστολής, για να τους χρησιμοποιήσει στην καταστολή της εύλογης λαϊκής έκρηξης. Σε δεύτερο επίπεδο, αλλά ίσης σημασίας, αποκαλύπτει επίσης την αδυναμία της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει ισχυρές ομάδες της δημόσιας γραφειοκρατίας, όπως είναι οι εργαζόμενοι στις οικονομικές υπηρεσίες του κράτους».

Εξάρτηση κομματική για δεκαετίες

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ

Σε μια νησιωτική Νομαρχία μας υπηρετούν 180 υπάλληλοι, εξυπηρετώντας πληθυσμό περίπου 35.000 κατοίκων. Αυτό σημαίνει ότι, αναλογικά με τον πληθυσμό της, είναι είκοσι φορές πιο στελεχωμένη από εκείνη της αντίστοιχης της Αθήνας.

Ομως, ο οργανισμός λειτουργίας της περιφερειακής αυτής Νομαρχίας προβλέπει διπλάσιο αριθμό μόνιμων υπαλλήλων. Χρειάζονται δηλαδή 350 δημόσιοι υπάλληλοι, που σημαίνει ένας για κάθε 100 κατοίκους.

Η παραπάνω... τραγελαφική καταγραφή, «στιγμιότυπο» της δημόσιας κρατικής μηχανής, έχει βεβαίως πολλές αναγνώσεις και πολλές ερμηνείες. Με τα πρόσφατα οδυνηρά μέτρα της κυβέρνησης, ο δημόσιος τομέας καλείται να καταβάλει το τίμημα της αναποτελεσματικότητας και της αφερεγγυότητάς του. Βεβαίως, ζημιωμένοι και τότε και τώρα είναι οι ανεξάρτητοι και ευσυνείδητοι δημόσιοι υπάλληλοι, αφού και τότε επιτελούσαν τα καθήκοντά τους χωρίς αναγνώριση του έργου τους και σήμερα δεν βλέπουν τη διαφθορά ως «μέσο αντιμετώπισης» της συρρίκνωσης των εισοδημάτων τους. Οπως και να έχει η κατάσταση, μία από τις πρώτες συνέπειες των μέτρων που ακόμα δεν έχουν εφαρμοστεί είναι η κατάρρευση του μύθου του... δημόσιου υπαλλήλου.

Φαίνεται ότι τα χρόνια, κοντά ένας αιώνας, όπου ομαδικά οι Ελληνες έδιναν εξετάσεις ή εκλιπαρούσαν βουλευτές για να τους βολέψουν σε μια κρατική θεσούλα, «βρέξει-χιονίσει να πέφτει ο μισθός», πέρασαν ανεπιστρεπτί.

Οπως εξηγεί ο Αντώνης Μανιτάκης, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο ΑΠΘ, «η συνταγματική εγγύηση της μονιμότητας των δημοσίων υπαλλήλων, όπως κατοχυρώνεται σήμερα στο άρθρο 103 παρ. 4, είναι πολύ παλιά και καθιερώθηκε με την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1911 με την έλευση του Ελευθερίου Βενιζέλου, ως δραστική αντιμετώπιση της κομματικής φαυλοκρατίας και ασυδοσίας, που επικρατούσε μέχρι τότε, σχετικά με τους διορισμούς και τις απολύσεις των δημοσίων υπαλλήλων».

Η παράταξη που κέρδιζε τις εκλογές απέλυε όλους τους υπαλλήλους που είχε διορίσει η προηγούμενη κυβέρνηση και τους αντικαθιστούσε με τους δικούς της. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας οι απολυμένοι συγκεντρώνονταν στην πλατεία της πόλεως των Αθηνών και έκλαιγαν γοερώς τη μοίρα τους. Εξ ου και η... πλατεία Κλαυθμώνος.

Πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας είχε διευκρινίσει ότι η κατάλυση της δημοσιοϋπαλληλικής σχέσης, την οποία επιφέρει αναγκαστικά η ενδεχόμενη νομοθετική κατάργηση της οργανικής θέσης που κατέχει ο δημόσιος υπάλληλος, ανατρέπεται και η απόλυση του δημοσίου υπαλλήλου αποτρέπεται, όταν ο νομοθέτης προβλέψει ταυτόχρονα με την κατάργηση τη δημιουργία νέων θέσεων όμοιων με τις καταργημένες.

«Εκτοτε», προσθέτει ο κ. Μανιτάκης, «παγίως ο νομοθέτης όταν καταργούσε οργανικές θέσεις για διαφόρους λόγους, μεταξύ των οποίων και η αναδιάρθρωση υπηρεσιών, φρόντιζε να εντάσσει τους υπαλλήλους των οποίων οι θέσεις καταργούνταν στις νέες θέσεις που δημιουργούνταν. Οταν οι νεοϊδρυόμενες θέσεις ήταν κατ' ουσίαν όμοιες προς αυτές που καταργήθηκαν, γινόταν παγίως δεκτό ότι αναβίωνε η συνταγματική προστατευόμενη μονιμότητα του απολυθέντος λόγω καταργήσεως της οργανικής θέσης».

«Το κράτος χρειάζεται ένα μηχανισμό ο οποίος να επιτελεί νόμιμα και αποτελεσματικά τις βασικές του λειτουργίες, όπως είναι η παροχή των δημόσιων ή κοινωνικών αγαθών και η συλλογή των φόρων», σημειώνει ο Ιωάννης Βαβούρας, καθηγητής Οικονομικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, πρώην πρύτανης. «Ο μηχανισμός αυτός είναι η δημόσια διοίκηση, ο ρόλος της οποίας δεν είναι μόνο τεχνικός αλλά και συμβολικός, αφού αυτή είναι το μέσο με το οποίο οι πολίτες αντιλαμβάνονται το κράτος. Οι πολίτες που θεωρούν ότι αντιμετωπίζουν αναποτελεσματικούς ή διεφθαρμένους δημόσιους υπαλλήλους, δεν σέβονται το κράτος, με αποτέλεσμα να εξασθενεί η δημοκρατική του νομιμοποίηση και να περιορίζεται η αποτελεσματικότητά του στην εξυπηρέτηση των λειτουργιών του. Στη χώρα μας η εξάρτηση της δημόσιας διοίκησης από τα κόμματα ήταν και είναι ευρύτατη. Μεγάλο τμήμα της δημόσιας διοίκησης δεν είχε ιδιαίτερους λόγους να επιτελεί με ευσυνειδησία τα καθήκοντά του, αφού τα κόμματα, ώς ένα βαθμό τουλάχιστον, του παρείχαν πολιτική πατρωνία. Η κρατούσα αντίληψη των πολιτών είναι ότι η διαφθορά στον δημόσιο τομέα είναι εκτεταμένη, με συνέπεια και η διαχείριση των δημόσιων πόρων να είναι αναποτελεσματική».

Στην πρέσα κατ' εντολήν της τρόικας

Της ΕΛΕΝΗΣ ΚΩΣΤΑΡΕΛΟΥ

Στην οικονομική πρέσα μπήκαν διά παντός περίπου 740.000 εργαζόμενοι του στενού και του ευρύτερου δημόσιου τομέα, καθώς κυβέρνηση και Ευρωπαϊκή Ενωση τους ανήγαγαν σε πηγή της δημοσιονομικής καταστροφής.

Η επίθεση στους δημοσίους υπαλλήλους ξεκίνησε από τις αρχές του έτους, λίγο μετά την κατάρτιση του Προγράμματος Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Οι αρχικές κυβερνητικές υποσχέσεις για αύξηση της τάξης του 1,5% στις φετινές αποδοχές μετατράπηκαν σε απώλεια τουλάχιστον τριών μισθών. Ενώ έπεται και συνέχεια, καθώς τώρα διαπιστώνεται πως το αδηφάγο πελατειακό κράτος ασφυκτιά... Ενα κράτος που βολευόταν με ρουσφέτια, κομματικές προσλήψεις, παροχές κάτω από το τραπέζι από όλες τις κυβερνήσεις της Μεταπολίτευσης είτε για ψηφοθηρικούς λόγους είτε για μια εκπλήρωση των στόχων των εκάστοτε κυβερνήσεων.

Η ευθύνη ανήκει στις κυβερνήσεις ή στους δημοσίους υπαλλήλους; Ανεξαρτήτως απάντησης, η πραγματικότητα είναι σκληρή. Οι μισθοί και οι συντάξεις καλύπτουν το 28,5% των κρατικών δαπανών. Η ασφάλιση και η περίθαλψη άλλο 17,5%. Δεν είναι τυχαίο ότι και τα δύο είναι στο στόχαστρο της κυβέρνησης και της τρόικας των δανειστών. Σύμφωνα με τον κρατικό προϋπολογισμό, κάθε χρόνο ξοδεύονται περίπου 15 δισ. ευρώ για τους μισθούς μόνο των δημοσίων υπαλλήλων.

Το σίριαλ των περικοπών που ζουν από τον περασμένο Φεβρουάριο οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν φαίνεται να έχει τελειωμό. Στο όνομα του εξαιρετικά διογκωμένου δημόσιου τομέα, που μας στοιχίζει δισεκατομμύρια, τα οποία μάλιστα δεν έχουμε, κατά την κυβέρνηση, οι δημόσιοι υπάλληλοι βιώνουν:

* Δραστική περικοπή των αποδοχών τους, που ξεπερνάει ακόμα και τους τρεις μισθούς σε ετήσια βάση. Με κατάργηση δώρων Χριστουγέννων - Πάσχα και επιδόματος αδείας, τα οποία πλέον αντικαθίστανται από ειδικά επιδόματα συνολικού ύψους 1.000 ευρώ ετησίως. Το κόψιμο των επιδομάτων τους φτάνει στο 20%, ενώ τους μειώνουν 30% τις υπερωρίες και μέχρι 50% άλλου τύπου αμοιβές. Οσο δε για τους υπαλλήλους του ευρύτερου δημόσιου τομέα, που δεν έχουν επιδόματα, τους μειώνουν 10% τους μισθούς τους.

* Η συνέχεια που θα ακολουθήσει αναμένεται να είναι ακόμα πιο σκληρή. Πηγή του κακού, το προσφάτως κυρωμένο από τη Βουλή Μνημόνιο Συνεννόησης που υπέγραψε η κυβέρνηση με τους δανειστές. Η κατάργηση και η συγχώνευση των περίπου 13.500 φορέων του Δημοσίου οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε συρρίκνωση και του αριθμού των εργαζομένων. Κι όσο κι αν επισήμως η κυβέρνηση λέει ότι δεν τίθεται θέμα απολύσεων, οι υπουργοί της διατυπώνουν συνεχώς τη θέση πως «με την κατάργηση των θέσεων καταργούνται και οι υπάλληλοι», επικαλούμενοι πάντοτε το ίδιο το Σύνταγμα. Ασφαλιστικά ταμεία, νοσοκομεία και ΟΤΑ έχουν μπει στο στόχαστρο, καθώς εκτιμάται ότι μόνο από το κόψιμο των επιχορηγήσεων αυτών μπορεί να εξοικονομηθούν 5 δισ. ευρώ (2% του ΑΕΠ).

* Συμπληρωματικό αυτού είναι η ανάγκη συρρίκνωσης του Δημοσίου, που θέτουν ως επιτακτική οι κυβερνώντες. Το τελευταίο διάστημα γίναμε θεατές ενός περίεργου σίριαλ, σχετικά με τον αριθμό των δημοσίων υπαλλήλων. Ακόμα και 1 εκατ. ή 1,5 εκατ. φτάνουν, κατά ορισμένους. Σύμφωνα με στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, που αποτυπώνονται στον προϋπολογισμό, οι δημόσιοι υπάλληλοι ήταν 511.913 στις 30.6.2009. Συνολικά φτάνουν περίπου 652.000 αν συνυπολογιστούν οι 70.000 των ΟΤΑ (60.000 τακτικοί και 10.000 αορίστου) και άλλοι σχεδόν 70.000 των Ενόπλων Δυνάμεων (σ.σ. κατά ορισμένους φτάνουν και τις 100.000). Και βέβαια σε αυτούς δεν μπορεί να συμπεριληφθούν τα περίπου 80.000 άτομα που εργάζονται στον ευρύτερο δημόσιο τομέα (ΝΠΔΔ), αφού δεν πληρώνονται από τον προϋπολογισμό.

Οι δηλώσεις και οι διαρροές αριθμών δεν μπορεί να είναι τυχαίες και μάλιστα όταν είναι ευρέως γνωστό πως η τρόικα των δανειστών μιλάει για «πολλούς υπαλλήλους» που δεν είναι απαραίτητοι. Αλλωστε, με την κατάργηση κάθε 10.000 υπαλλήλων εξοικονομούνται 500 εκατ. ευρώ!

* Η κορύφωση της κυβερνητικής πολιτικής θα έρθει με την Ενιαία Αρχή Πληρωμών, τη δήλωση εξπρές των δημοσίων υπαλλήλων και το ενιαίο μισθολόγιο, κατ' απαίτηση και της τρόικας των δανειστών. Ηδη, το υπουργείο Οικονομικών έχει μηχανογραφήσει σχεδόν το 80%, περίπου τους 11.000 από τους 13.500 φορείς, ενώ θα μηχανογραφηθούν και τα υπουργεία, ώστε να τρέξει σε πλήρη βάση από το φθινόπωρο η Ενιαία Αρχή Πληρωμών, οπότε θα υπάρξει και το κόψιμο «παράνομων» αποδοχών (όπως οικογενειακά επιδόματα). Το νομοθετικό πλαίσιο της Ενιαίας Αρχής αναμένεται να ανακοινωθεί εντός της προσεχούς εβδομάδας.

Σαφής ήταν και ο πρωθυπουργός όταν πρόσφατα δήλωσε πως μέσα στο έτος θα κληθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι να εγγράψουν τους εαυτούς τους σε μια βάση δεδομένων και όσοι δεν το πράξουν θα τεθούν εκτός Δημοσίου και κυρίως θα σταματήσουν να πληρώνονται. Το επιστέγασμα της καταγραφής αυτής θα είναι το ενιαίο μισθολόγιο, επί του οποίου η συζήτηση αναμένεται να ξεκινήσει άμεσα με στόχο την καθιέρωση ενός ενιαίου μισθού, που ενδέχεται να οδηγήσει ακόμα και σε νέες περικοπές.

Είναι προφανές ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι έχουν μπει για τα καλά στο κυβερνητικό στόχαστρο, καθώς με αρκετή καθυστέρηση κάποιοι ανακάλυψαν πως κοστίζουν πολλά. Αλλωστε τώρα πια μπορεί να μην εξυπηρετούν τα όποια συμφέροντα εξυπηρέτησαν κατά καιρούς...

«Οι εργατικοί σκαλώνουν»

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΙΟΥΣΗ

Χρόνια τώρα στα γρανάζια της κρατικής μηχανής βρίσκεται η Κατερίνα Σκουριά.

Μετά τη Νομική, το 2001, έδωσε εξετάσεις σε γραπτό διαγωνισμό του ΑΣΕΠ, μπήκε στο υπουργείο Εξωτερικών ως διοικητική υπάλληλος και μετά με διαγωνισμό στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης. Υστερα από δυόμισι χρόνια τοποθετήθηκε στο σημερινό υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και μάλιστα στη Διεύθυνση Νομοθετικού Εργου: «Ταιριάζει απόλυτα με το γνωστικό μου αντικείμενο και μπορώ να προσφέρω ουσιαστικά στο έργο της». Η ίδια εκτιμά ότι το πιο ενδιαφέρον αλλά και ευαίσθητο μέρος της δουλειάς της είναι η ερμηνεία των διατάξεων της πολύπλοκης και κατακερματισμένης πολεοδομικής νομοθεσίας, έπειτα από αιτήσεις υπηρεσιών και πολιτών. «Στο Δημόσιο μπορώ να επικεντρώσω την ενέργειά μου στην ουσία της δουλειάς μου, χωρίς να αναλώνομαι στις δημόσιες σχέσεις για να εξασφαλίσω πελάτες. Παρά τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες της δημόσιας διοίκησης, είχα την ικανοποίηση να έχω μια θέση με ουσιαστικό και ενδιαφέρον αντικείμενο και να γνωρίσω άξιους συναδέλφους, χωρίς τη βοήθεια των οποίων δεν θα μπορούσα να αποδώσω τόσο γρήγορα».

Αριστούχος της Ιατρικής ο Νίκος Τσοτσορός, με όλες τις προϋποθέσεις για λαμπρή πανεπιστημιακή καριέρα, άφησε τον διορισμό του σε νοσοκομείο της Αθήνας και σήμερα υπηρετεί ιδιωτικά ως παθολόγος στη Κύμη Ευβοίας. «Επέλεξα συνειδητά να ασκήσω την Ιατρική μέσα από τον ιδιωτικό τομέα παραιτούμενος από αιτήσεις πρόσληψης στο ΕΣΥ σε κάποιες από τις οποίες οι κρίσεις ήταν για εμένα ευνοϊκές», μας λέει. Χωρίς να υποτιμά ή να απαξιώνει το Εθνικό Σύστημα και τους λειτουργούς του, διάλεξε τον δύσκολο δρόμο.

«Στην απόφασή μου αυτή, πέρα από κάποιους προσωπικούς και οικογενειακούς παράγοντες, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η εντύπωση που σχημάτισα για το ΕΣΥ όσα χρόνια υπηρέτησα σε αυτό. Γνώρισα ένα σύστημα όπου η επιστημονική αρτιότητα και η υπευθυνότητα συνυπάρχουν με τη μετριότητα και την ολιγωρία. Ενα σύστημα με σεβαστούς δασκάλους και άοκνους εργάτες της επιστήμης, αλλά και κομματάρχες, αναποτελεσματικούς συνδικαλιστές και επίορκους. Ενα σύστημα όπου οι ικανοί και εργατικοί σκαλώνουν στα γρανάζια της αναξιοκρατίας, της ευνοιοκρατίας και του νεποτισμού. Εκτίμησα πως σε ένα τέτοιο σύστημα είχα ελάχιστες ευκαιρίες και προοπτικές εξέλιξης. Συνυπολόγισα επίσης τις χαμηλές αποδοχές, τα εξαντλητικά ωράρια εργασίας και τις απρόσωπες σχέσεις γιατρού και ασθενούς. Ο ιδιωτικός τομέας έχει και αυτός προβλήματα και δυσκολίες, μου επιτρέπει ωστόσο να καθορίζω μόνος μου τις συνθήκες και τους κανόνες εργασίας».

Για την τρέχουσα δημοσιονομική κρίση της χώρας ο καθηγητής Ιωάννης Βαβούρας δίνει τη δική του εξήγηση: «Οι κατ' εξοχήν υπεύθυνοι του πελατειακού μοντέλου σχέσεων δημόσιας διοίκησης και κράτους, που δεν είναι παρά οι φορείς της πολιτικής εξουσίας, εμφανίζονται ως εξωγενείς παράγοντες στο σύστημα και κατά συνέπεια ως άμοιροι ευθυνών. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, το αίσθημα της διεύρυνσης των ανισοτήτων που τα μέτρα εύλογα δημιούργησαν στην κοινωνία καθίσταται εντονότερο, ενώ η έξοδος από την κοινωνική κρίση στην οποία οδηγείται η χώρα φαίνεται ακόμη πιο δύσκολη και από την αντίστοιχη της δημοσιονομικής».

Οι επτά πληγές των δημοσίων υπηρεσιών

Της ΕΛΕΝΗΣ ΔΕΛΒΙΝΙΩΤΗ

Δημόσιες υπηρεσίες στην Ελλάδα. Με υπέρτατο νόμο κι εξουσία τη δύναμη της αδράνειας, τη δύναμη των πραγμάτων που αλλάζουν παραμένοντας ίδια. Χρόνια τώρα αυτή η αδράνεια ξεπερνά τους πολίτες, τους υπαλλήλους, τους υπουργούς, τους πρωθυπουργούς. Γίνεται φετίχ στην ηδονική αποχαύνωση όλων.

Η δημόσια διοίκηση είναι ο μεγάλος ασθενής, επαναλαμβάνουν μονότονα οι κάθε λογής αρμόδιοι από τηλεοράσεως. Σαν να μην το ξέραμε... σαν να μην έχουμε νιώσει όλοι το κράτος αλαλούμ και ατιμωρησίας με τους «παράλυτους» ελεγκτικούς μηχανισμούς, τη γραφειοκρατία και τη διαφθορά. Και το ξέρουμε και το... αντέχουμε. Ακριβώς επειδή κι εμείς εδώ... ψηφίζουμε. Με ανοχές και συνειδήσεις εξαιρετικά χαλαρές.

Χαρτογραφήσαμε την παθογένεια της διοίκησης, όχι μόνον με βάση τις ετήσιες εκθέσεις των ανεξάρτητων αρχών, αλλά και όσα βιώνουμε καθημερινά ως πολίτες.

Να τι προέκυψε. Επτά πληγές των δημόσιων υπηρεσιών χωρίς ελπίδα -απ' ό,τι φαίνεται-ίασης.

1 Κράτος αυθαιρεσίας και... αυθαιρέτων

Στην Ελλάδα κάνεις ό,τι γουστάρεις χωρίς ενοχές γιατί είσαι απλώς το κερασάκι στην... τούρτα ενός κράτους που κάνει πάντα ό,τι γουστάρει αντιμετωπίζοντας τους πολίτες ως υπηκόους. Είναι το ίδιο το κράτος που κλείνει με νόημα το μάτι σε όλους εκείνους που θέλουν να παρανομήσουν καθησυχάζοντάς τους συνωμοτικά ότι θα τους περιβάλει με τρυφερότητα και επιείκεια. Είναι το ίδιο κράτος που γίνεται τείχος αδιαπέραστο σε εκείνους που έχουν αδικηθεί και πασχίζουν να βρουν το δίκιο τους. Εκείνο που διδάσκει παρανομία, φακελάκι, λοβιτούρα σκεπάζοντας με πέπλο μυστηρίου και... αδιαφάνειας τις δημόσιες υπηρεσίες.

Κράτος ελληνικό, λοιπόν, στην κυριολεξία αυθαίρετο με 2 εκατ. «αυθαίρετα» κτίσματα να χαρτογραφούν την κακοδιοίκηση και τη συναλλαγή σχεδόν σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες.

Κανείς δεν μιλάει, κανείς δεν ορθώνει ανάστημα γιατί κανείς δεν είναι αθώος.

2 Γραφειοκρατία και κακοδιοίκηση, κατάχρηση εξουσίας υπαλλήλων

Είναι το δίχτυ ασφαλείας στο σόου της συναλλαγής. Αποτέλεσμα πρώτο: κράτος-χελώνα. Αποτέλεσμα δεύτερο: γρηγορόσημο για να εξαιρεθούμε και να υπερκεράσουμε τη λίστα που κατά παράβαση κάθε έννοιας δικαίου «κρατούν» υπάλληλοι, προϊστάμενοι και διευθυντές των δημόσιων υπηρεσιών.

Θέλετε παραδείγματα; Μια παράνομη μάνδρα στη Φολέγανδρο παρέμεινε στη θέση της γιατί καμιά υπηρεσία δεν ήξερε ποιος είχε την αρμοδιότητα να την γκρεμίσει...

Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης καθώς και η Πρυτανεία του ιδρύματος έκαναν 11 χρόνια να απαντήσουν σε αίτημα πολίτη, για το οποίο μάλιστα το Πρυτανικό Συμβούλιο είχε αποφανθεί θετικά.

3 Διαφθορά, αδιαφάνεια, γρηγορόσημο

Δεν χρειάζονται συστάσεις ούτε αναλύσεις. Είναι κάτι που γνωρίζουμε όλοι, διότι σε αυτό το αλώνι της διαφθοράς που αρχίζει στα χαμηλά κλιμάκια με γρηγορόσημα και στα υψηλά γίνεται μίζα κανείς δεν είναι αθώος. Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό, το χειρότερο είναι ότι όσοι ενδύονται τον μανδύα της διαφθοράς γίνονται οι πετυχημένοι, οι ευυπόληπτοι της κοινωνίας που, έχοντας υπέρτατη αρχή και εξουσία το χρήμα, δεν αναρωτιέται πόθεν προέρχεται. Παράδειγμα: προϊστάμενος εφορίας αγόραζε οικόπεδα, έχτιζε παράνομα, οδηγούσε «Τζάγκουαρ», έγινε ιδιοκτήτης ξενοδοχειακού συγκροτήματος. Αν τιμωρήθηκε; Επαρκώς: οι συμπολίτες του τον εξέλεξαν δήμαρχο.

4 Ατιμωρησία - επικράτηση παρανομίας

Κάποτε στην Ελλάδα είχαμε έναν καημό: δεν είχαμε, λέει, ελεγκτικούς μηχανισμούς κι έτσι οι δημόσιες υπηρεσίες ήταν ανεξέλεγκτες κι όσοι παρανομούσαν έμεναν ατιμώρητοι κι επικρατούσε ασυδοσία. Σήμερα έχουμε 17 υπηρεσίες ελέγχου διάσπαρτες σε υπουργεία και οργανισμούς, έχουμε Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης με υπερεξουσίες, αλλά συνεχίζουμε να έχουμε καθεστώς ατιμωρησίας και συνεχίζουν οι παράνομοι να αισθάνονται σίγουροι. Φαίνεται πως η διαφθορά και η συναλλαγή αποτελούν για αυτή τη χώρα μοίρα...

Το κακό αρχίζει από τη Δικαιοσύνη, που δεν είναι μόνον τυφλή, κατέχει και ρεκόρ βραδύτητας. Η ανεπάρκεια των δικαστηρίων να επιβάλουν τον νόμο, κυρίως στα οικονομικά εγκλήματα όπου πολλοί διαφεύγουν διά της παραγραφής των αδικημάτων.

Οι έλεγχοι και τα πορίσματα μαζί με τις εκθέσεις των ελεγκτικών μηχανισμών είναι συχνά αόριστα, ανεπαρκή και φροντίζουν να διαχέουν την ευθύνη ώστε να μην έχει ονοματεπώνυμο. Αόριστες και επάλληλες είναι και οι αρμοδιότητες αυτών που ελέγχουν, ορισμένοι από τους οποίους είναι αποσπασμένοι από την υπηρεσία τους. Αυτό θα πει ότι περιμένουν την αξιολόγηση και πρέπει να είναι αρεστοί στους ανωτέρω... Μίλησε κανείς για ανεξαρτησία; Ασε που ορισμένες φορές έχουν υπάρξει κανόνες που θεσπίστηκαν ειδικά για να επιτρέψουν ή να καλύψουν διεφθαρμένη συμπεριφορά υψηλά ιστάμενου προσώπου...

5 Προσωπικό χωρίς εξειδίκευση, ενημέρωση

Μάταια περιμένουν χρόνια τώρα οι δημόσιοι υπάλληλοι ένα νέο μισθολόγιο που θα συνδέει την αμοιβή με την παραγωγικότητα και θα είναι αξιοκρατικό, μάταια περιμένουν να τους δοθούν τα κίνητρα, ηθικά και οικονομικά, να δουλέψουν με υπευθυνότητα και αξιοκρατία χωρίς κανείς να τους ρωτήσει τι ψηφίζουν. Αυτού του είδους οι υπάλληλοι ασφυκτιούν μέσα σε ένα σύστημα ευνοιοκρατίας που τους ισοπεδώνει και τους αλλοτριώνει αργά και σταθερά. Είναι οι ίδιοι που λοιδορούνται μαζί με τη μάζα των άχρηστων, ημιαγράμματων, τεμπέληδων δημόσιων υπαλλήλων σε μια αήθη ισοπέδωση χωρίς προηγούμενο. Πώς να μιλήσουν, με ποια φωνή να διαμαρτυρηθούν; Ετσι κι αλλιώς αποτελούν μειοψηφία στο Δημόσιο. Οι περισσότεροι είναι οι άλλοι... αυτοί που διορίστηκαν με συστάσεις από βουλευτικό γραφείο και ο μπάρμπας από την Κορώνη τούς είναι αλληλέγγυος μέχρι τη συνταξιοδότησή τους μετ' επαίνων.

6Ελλειψη μηχανοργάνωσης, χωροταξική σύγχυση υπηρεσιών

Στην Ελλάδα λειτουργούν ακόμη υπηρεσίες χωρίς μηχανοργάνωση. Κι ο κανόνας είναι οι υπηρεσίες να λειτουργούν με ελλιπή μηχανοργάνωση. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει ενιαία ηλεκτρονική βάση δεδομένων του κράτους. Απλώς δεν υπάρχει, όταν ακόμη και στις νεογέννητες δημοκρατίες της Ευρώπης, προερχόμενες από το πάλαι ποτέ ανατολικό μπλοκ, έχει γίνει εκσυγχρονισμός. Η ενιαία βάση δεδομένων που να καλύπτει ολόκληρο το Ελληνικό Δημόσιο με τις υπηρεσίες του συνδεδεμένες on line με έναν κεντρικό κόμβο διαχειριστή των δεδομένων και των αρχείων του, που θα μπορούσε και θα 'πρεπε να κατοικοεδρεύει στο υπουργείο Εσωτερικών, καθώς εκεί βρίσκονται συγκεντρωμένα τα περισσότερα αξιόλογα και εξειδικευμένα στελέχη που θα μπορούσαν να αναλάβουν αντίστοιχο επιτελικό ρολο και να γίνει κάποτε πραγματικότητα η ηλεκτρονική διακυβέρνηση στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα όπου η ηλεκτρονική υπογραφή έχει θεσμοθετηθεί με νόμο από το 1999, δηλαδή 11 χρόνια πριν. Κι ενώ θεωρητικά είναι μια δυνατότητα κι ενώ εφαρμόζεται ήδη στις περισσότερες χώρες στην Ελλάδα δεν διαθέτει ορατό παρόν και μέλλον, αφού στην πράξη δεν έχει δοθεί η δυνατότητα να εφαρμοστεί και να γίνει καθημερινή πρακτική στο Δημόσιο, όπως συμβαίνει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Εμείς 11 χρόνια τώρα έχουμε κολλήσει στις ασφαλιστικές δικλίδες που φυσικά θα 'πρεπε να υπάρχουν, αλλά όχι σε βάρος της ίδιας της δυνατότητας λειτουργίας της ηλεκτρονικής υπογραφής.

7 Πολυνομία, πληθώρα δικαιολογητικών

Τόσοι νόμοι, κανονιστικές ρυθμίσεις, εγκύκλιοι ακριβώς για να διατηρείται η θολούρα που λέγαμε και είναι απαραίτητη στο κράτος διαφθοράς. Αντ' αυτού θα χρειαζόταν ένας και μόνον νόμος που θα όριζε την εφαρμογή των νόμων... Κλάψε, καημένε Ροΐδη.

Ελληνοτουρκικές σχέσεις

Πακέτο 21 συμφωνιών για συνεργασία και μείωση της έντασης

Νέα Δημοκρατία

Η εκκωφαντική σιωπή του τέως πρωθυπουργού

Ασφαλιστικό

Αυξήσεις στις μικρές συντάξεις με μείωση δαπάνης φαρμάκων

Υπόθεση Siemens

Γρηγορόσημο «σε ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ. το 2% του τζίρου της Siemens»

ΣΥΡΙΖΑ

Τσίπρας: Η κυβέρνηση ψάχνει για συνενόχους

Ευθύνη υπουργών

«Υπάρχουν αδικήματα που δεν παραγράφτηκαν»